خودروها برای حرکت نیاز به یک نیرو محرک و یک عامل تولید کننده و انتقال نیرو دارد. تولید کردن نیرو در خودرو بر عهده موتور است و انتقال نیرو به بخش‌های مختلف توسط یک سیستم که متشکل از بخش‌های مختلف است، انجام می‌گیرد. نیروی تولید شده توسط موتور خودرو برای اینکه بتواند سبب حرکت شود، باید به چرخ‌ها منتقل گردد که این کار توسط سیستم انتقال نیرو انجام می‌شود. سیستم انتقال نیرو در خودرو شامل سه بخش اصلی کلاچ، جعبه دنده و دیفرانسیل است که از میان این سه بخش جعبه دنده از اهمیت بالاتر و بیشتری برخوردار است. در اصطلاح تعمیرگاهی به جعبه دنده گیربکس نیز می‌گویند.
اهمیت بخش گیربکس به قدری بالاست که در صورت بروز هرگونه مشکل در آن، موتور به تنهایی نمی‌تواند سبب حرکت خودرو شود. نیروی تولید شده توسط موتور باید متناسب با نیاز خودرو به سمت چرخ‌ها منتقل شود. وظیفه کنترل کردن و تنظیم این نیرو بر عهده گیربکس خودرو است. به عبارتی گیربکس به راننده اجازه می‌دهد تا خودرو با سرعت‌های مختلفی و در شرایط گوناگونی کنترل نماید. به وسیله گیربکس خودرو می‌توان بدون بالا بردن دور موتور یا افزایش دادن نیرو که سبب افزایش مصرف سوخت نیز می‌شود، به سرعت دلخواه و مدنظر رسید.
تعمیرکاران برای بررسی و تعمیر گیربکس خودرو باید به بخش‌های زیرین اتومبیل دسترسی و دید کاملی داشته باشند و برای این کار بهتر است تا از انواع جک دو ستون استفاده کنند. جک دو ستون جایگزین بسیار خوب و مناسبی برای چال سرویس‌های تعمیرگاهی است و در صورتی که قصد خرید جک دو ستون خوب را دارید، جک دو ستون چینی می‌تواند انتخابی بسیار عالی و مناسب برای شما باشد.
اجزا و قطعات تشکیل دهنده گیربکس
گیربکس خود شامل مجموعه‌ای از قطعات مختلف است که همگی بسیار مهم‌اند و در صورت خراب شدن یک قطعه، سایر قطعات نیز با مشکل مواجه می‌شوند و عملکرد کلی گیربکس نیز دچار مشکل خواهد شد. در این بخش از مقاله معرفی گیربکس سایت دیاگ لند، فروشگاه تخصصی تجهیزات تعمیرگاهی خودرو شما را با اجزای یک گیربکس آشنا می‌کنیم:
1- چرخ دنده: یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر گیربکس چرخ‌دنده‌های آن هستند. در ساختار کلی گیربکس تعداد زیادی چرخ دهنده قرار دارد که این چرخ‌دنده‌ها روی هم سوار شده‌اند و با توجه به فعالیت هر یک، میزان قدرت و نیروی انتقالی از موتور به سمت چرخ‌ها مشخص می‌شود. هر کدام از چرخ دهنده‌های گیربکس نشان دهنده‌ی یکی از دنده‌های روی دسته دنده خودرو است. وجود چرخ دنده در انواع گیربکس‌ها ثابت است؛ اما نوع و تعداد این چرخ دنده‌ها با توجه به خودرو متغیر است.
2- پوسته گیربکس: این بخش از گیربکس چرخ دنده‌ها، یاتاقان‌های گیربکس و محورهای آن را در خود جای داده است و جنس آن از چدن ریخته‌گری است.
3- شافت ورودی (محور کلاچ): این بخش از گیربکس شامل محوری است که به آن شافت کلاچ نیز گفته می‌شود و محور محرک گیربکس را تشکیل می‌دهد. این محور به صورت کاملاً یکپارچه به یک چرخ دنده در بخش ورودی پوسته گیربکس متصل است و از طریق کلاچ با موتور خودرو در ارتباط است.
4- شافت واسط (محور زیرین): این محور وظیفه انتقال نیرو از محور محرک به محور متحرک را بر عهده دارد و بر روی آن تعدادی چرخ دنده قرار گرفته است که با محور یکپارچه‌اند. چرخ دنده اولیه این محور با چرخ دنده محور محرک درگیر است و سرعت ورودی را که توسط موتور تولید می‌شود، به همان صورتی که هست به سمت شافت خروجی هدایت می‌کند.
5- شافت خروجی (محور اصلی): این محور به کمک چرخ دنده‌ها و یاتاقان‌ها با محور واسط گیربکس در ارتباط است و نیروی تبدیل شده را به سمت میل گاردان یا دیفرانسیل هدایت می‌کند. بر روی این محور نیز چرخ دنده‌های مختلفی قرار گرفته است؛ اما این چرخ دنده‌ها در این محور با هم یکپارچه نیستند. به عبارتی چرخ دنده‌های موجود در این محور قطرهای متفاوتی دارند و به کمک یاتاقان‌ها روی آن حرکاتی دورانی دارند. این حرکات به واسطه درگیر شدن آن‌ها با چرخ دنده‌های شافت واسط امکان پذیرند.
6- یاتاقان یا بیرینگ گیربکس: به این قطعه از گیربکس، چرخ دنده هماهنگ کننده نیز گفته می‌شود و در لایه داخلی دندانه‌دار شده است و با حرکت کشویی به سمت چرخ دنده مورد نظر رفته و پس از چفت شدن با آن سبب فعالیتش می‌شود.
7- دسته دنده: این بخش بیرونی‌ترین بخش از سیستم گیربکس است. دسته دنده در برخی از خودروهای با گیربکس اتوماتیک به طور کامل حذف شده است. دسته دنده اغلب مسیری H شکل را برای تغییر دنده‌های مختلف در جعبه دنده طی می‌کند. کنترل این دسته اهرمی شکل ممکن است به صورت خودکار صورت بگیرد یا در دست راننده باشد.
8- میل ماهک: میل ماهک رابطی است میان دسته دنده و ماهک. راننده خودرو با حرکت دادن دسته دنده در واقع در حال حرکت دادن میل ماهک است. عملکرد میله ماهک بر اساس نوع گیربکس متفاوت است. مکانیزم این میله نیز می‌تواند دستی، الکترونیکی، خلائی یا هیدرولیکی باشد. امروزه در اکثر خودروها شاهد مکانیزم دستی و الکترونیکی این میله هستیم. در حالت دستی، این میله با حرکات دست راننده حرکت می‌کند. در این حالت همچنین تعداد میل ماهک با تعداد دنده‌ها تغییر می‌کند. به عنوان مثال در یک جعبه دنده 4 سرعته، 3 میل ماهک وجود دارد. در مکانیزم الکترومغناطیسی حرکت میل ماهک بر پایه روابط الکترو مغناطیسی و ارتباط مگنت‌های متصل به آن‌ها با هسته‌های آهنی و سیم‌پیچ‌های موجود در جعبه دنده انجام می‌شود.
9- ماهک: ماهک قطعه‌ای است خمیده و فلزی که به انتهای میل ماهک متصل شده است. نیرویی که میل ماهک وارد می‌شود، توسط دسته دنده منتقل می‌شود و به ماهک می‌رسد. حرکت ماهک نیز دنده را درگیر می‌کند و در نتیجه چرخ دنده مورد نظر فعال شده و در نهایت سرعت خودرو تنظیم می‌شود. در گیربکس خودرو به تعداد هر میل ماهک، یک ماهک وجود دارد.
10- کشویی دنده: بخش کشویی دنده قطعه‌ای است که از دو جهت دارای شیار است و از یک سمت ماهک در یکی از این شیارها قرار گرفته و از جهت دیگر جعبه دنده برنجی و یاتاقان در شیار دیگر آن قرار دارند. کشویی دنده بر روی قطعه‌ای به نام توپی حرکت رفت و برگشتی را انجام می‌دهد.
11- دنده برنجی: به منظور درگیر شدن دنده‌های کشویی و یاتاقان‌های گیربکس و انجام هرچه سریع‌تر، دقیق‌تر و بهتر این درگیری، از دنده برنجی که بین این دو قطعه قرار دارد، استفاده می‌شود. دنده برنجی از جنس فلزی و به شکل حلقه‌ای است و در اطراف خود فرمی دندانه‌دار دارد. این دنده به دلیل اصطکاک بیشتر با یاتاقان، با سرعت بیشتری به این قطعه چفت می‌شود. همچنین در کنار یاتاقان‌ها، نیروهای دورانی و طولی وارد آمده به آن‌ها را نیز کاهش می‌دهد.
12- کاسه نمد یا عایق نشت: این وسیله نیز بخشی از سیستم گیربکس است و از یاتاقان‌ها و روغن موجود در درون آن‌ها در برابر نفوذ ذرات گرد و غبار محافظت می‌کند.
وظیفه گیربکس خودرو
همان‌طور که گفتیم گیربکس بخش مهمی از اتومبیل است که کار انتقال نیروی تولید شده از موتور به سمت سایر بخش‌های خودرو از جمله چرخ‌ها را بر عهده دارد. در ادامه به سه وظیفه بسیار مهم گیربکس اشاره می‌کنیم:
• متوقف کردن خودرو در حین کار کردن موتور: گاهی اوقات موتور خودرو روشن است؛ اما ماشین حرکتی نمی‌کند. این کار به وسیله گیربکس انجام می‌شود.
• کنترل کردن سرعت خودرو در سراشیبی‌ها: گاهی در جاده‌ها شما با سراشیبی‌ها یا ناهمواری‌هایی مواجه می‌شوید که در زمان‌ها باید بتوانید سرعت اتومبیل را به خوبی کنترل نمایید تا ماشین از مسیر منحرف نشود. گیربکس خودرو این کار را به خوبی انجام خواهد داد و به شما کمک می‌کند تا سرعت اتومبیل را به خوبی تحت کنترل خود داشته باشید.
• تنظیم حرکت روبه‌جلو یا عقب خودرو: در برخی مواقع نیز به دلیل زیاد شدن سرعت، از قدرت حرکت معکوس برای کاهش دادن سرعت و جلوگیری از لیز خوردن خودرو استفاده می‌شود که نقش گیربکس در این کار بسیار مهم و اساسی است.
انواع گیربکس
گیربکس دستی: اولین خودروها دارای گیربکس دستی بودند و اکنون نیز بسیاری از خودرو دارای این نوع گیربکس‌اند. گیربکس دستی با استفاده از فشردن کلاچ سبب ایجاد یک ارتباط میان دنده و موتور شده و در نتیجه انتقال یا تغییر نیرو به واسطه دسته دنده انجام می‌گیرد. در رانندگی‌های طولانی مدت به دلیل اینکه راننده ناچار است به طور مداوم دنده را تعویض کرده و کلاچ بگیرد بسیار خسته خواهد شد و تنها عیب این نوع گیربکس‌ها همین است. گیربکس دستی خود دارای دو نوع مختلف است که شامل موارد زیر است:
گیربکس دستی غیر سنکرونیزه یا ترتیبی
گیربکس دستی سنکرونیزه یا غیر ترتیبی
گیربکس نیمه اتومات: این نوع گیربکس به این صورت عمل می‌کند که تعویض دنده برای راننده بسیار راحت‌تر و سریع‌تر نسبت به گیربکس دستی صورت می‌گیرد و از همه مهم‌تر اینکه تعویض دنده به صورت اتوماتیک صورت می‌گیرد؛ اما راننده نیز می‌تواند به صورت دلخواه دنده را کم یا زیاد نماید که این کار با استفاده از پدال شیفتر تعویض دنده انجام می‌گیرد. گیربکس‌های نیمه اتومات نیز خود دارای انواع مختلفی هستند که شامل موارد زیر است:
گیربکس تیپ ترونیک S
گیربکس تیپ ترونیک
گیربکس شیفت ترونیک
گیربکس اتومات: این نوع از گیربکس راحت‌ترین و بهترین نوع گیربکس خودرو است و در این مدل شما برای تعویض دنده دیگر نیازی به گرفتن کلاچ ندارید و تنها با قرار دادن دسته دنده در حالت حرکت و فشردن پدال گاز می‌توانید شروع به حرکت کنید. همان‌طور که از نام این نوع گیربکس نیز مشخص است، تمام فرایند تعویض دنده به صورت کاملاً اتوماتیک انجام می‌شود. همانند دو نوع دیگر گیربکس، گیربکس اتومات نیز دارای مدل‌های مختلفی است که شامل موارد زیر اند:
گیربکس AT یا اتومات سیاره‌ای
گیربکس ATM
گیربکس CVT
گیربکس DCT
در صورتی که قصد خرید انواع تجهیزات تعمیرگاهی را دارید، می‌توانید بهترین محصولات از معتبرترین برندها و با بهترین قیمت را فروشگاه ما خریداری نمایید. در فروشگاه ما امکان خرید اقساطی دیاگ نیز فراهم شده است تا شما تعمیرکاران عزیز بتوانید به راحتی و بدون داشتن دغدغه مالی ابزار مورد نیازتان را تهیه کنید. سایر ابزار تعمیرگاهی مانند خرید انژکتورشور را نیز می‌توانید از سایت ما انجام دهید.
